Wspieram

Znajdź nas na:

Ewolucja internetu. Od Web 1.0 do 3.0

Wraz z rozwojem kryptografii i komputerów możliwe stało się stworzenie rozwiązań technologicznych które przewidziane zostały dekady temu, kiedy Internet dopiero powstawał. Projekt Mateico nie byłby możliwy do zrealizowania, gdyby nie naukowe osiągnięcia ostatnich 60 lat.

W kwietniu 1968 roku psychologowie J.C.R. Licklider i Robert W. Taylor przewidywali w artykule zatytułowanym Komputer jako urządzenie komunikacyjne, że w przyszłości komunikacja międzyludzka będzie odbywała się poprzez urządzenia elektroniczne nawet skuteczniej niż przez klasyczną rozmowę1

Aby komunikacja mogła odbywać się poprzez komputery, konieczne było połączenie ich w sposób umożliwiający współdzielenie zasobów poprzez wymianę pakietów danych. Amerykańska agencja DARPA opracowała w tym celu standard TCP/IP. Zaprezentowany w 1974 roku protokół stał się podstawą internetu jaki znamy. Możliwość komunikacji pozwoliła wykorzystanie komputerów w nowych komercyjnych zastosowaniach takich jak bankomaty. Konieczne było jednak zadbanie o integralność przesyłanych danych i zabezpieczenia informacji przed nieautoryzowanym dostępem. 

W 1976 roku W. Diffie i M. Hellman w  pracy naukowej New Directions in Cryptography zasugerowali możliwe sposoby rozwiązania problemów występujących w nowych typach systemów informatycznych, wśród opisanych zagadnień znalazły się między innymi kryptografia klucza publicznego i matematyczne funkcje pułapki (and. trapdoor function). Pierwsze z opisanych zagadnień miało pozwolić na generowanie jednokierunkowego systemu uwierzytelniania, drugie miało być użyte w systemie dystrybucji kluczy publicznych. Ron Rivest, Adi Shamir i Leonard Adleman, już rok później, w 1977 roku, zaprezentowali algorytm klucza publicznego RSA (Algorytm Rivesta-Shamira-Adlemana), który wykorzystuje oba wymienione rozwiązania i stosuje się go w zabezpieczeniach sieciowych do dzisiaj. 

W 1980 roku Ralph Merkle, badacz specjalizujący się w kryptografii klucza publicznego, porównał wynalezione protokoły kluczy publicznych i podpisów cyfrowych i zwrócił uwagę na potencjał nowych osiągnięć w dziedzinie kryptografii pisząc: „obecnie ewoluują nowe protokoły kryptograficzne, które w pełni wykorzystują unikalne właściwości kryptosystemów klucza publicznego”2.  Kilka lat później, w 1985 roku, badacze Neal Koblitz oraz Victor S. Miller zaproponowali wykorzystanie kryptografii krzywych eliptycznych (ECC) i związany z nią algorytm podpisu cyfrowego ECDSA (Elliptic Curve Digital Signature Algorithm) jako efektywniejszą alternatywę dla RSA. 

Pracownik CERNu, Tim Berners-Lee, zapoczątkował w 1989 roku prace nad protokołem, który pozwalałby na przesyłanie i wyświetlanie dokumentów tekstowych na żądanie. Protokół HTTP (Hypertext Transfer Protocol) umożliwił tworzenie stron internetowych które były wyświetlane na żądanie użytkownika, doprowadził on tym samym do powstania opartego na otwartych standardach systemu informacyjnego znanego jako World Wide Web.  Powiązanie protokołu HTTP z istniejącym od 1985 roku protokołem DNS (Domain Name System) pozwoliło na łączenie się z serwerami działającymi w zdecentralizowanej sieci z wykorzystaniem serwerów nazw, przy pomocy przyjaznych nazw (domen internetowych) zamiast adresów protokołu IP. Umożliwiło to dostęp do cyfrowego świata dla mas. W momencie projektowania protokołu HTTP twórcy przewidzieli, że w przyszłości możliwe będą bezpieczne płatności Internetowe.

Pojawienie się cyfrowego systemu płatności zostało również przewidziane przez noblistę w dziedzinie ekonomii, Miltona Friedmana. W wywiadzie z 1999 roku powiedział on: „myślę, że Internet stanie się jedną z głównych sił redukujących rolę rządu. Jedyną rzeczą, której brakuje, ale która wkrótce zostanie opracowana, jest niezawodna e-gotówka. [… ]Takie rzeczy będą rozwijać się w Internecie i to sprawi, że korzystanie z Internetu stanie się łatwiejsze”3



Początkowe założenia polegały na otwartej nauce, nieskrępowanym i darmowym dzieleniu się informacjami. Jednak technologia w tamtym czasie nie pozwalała na stworzenie zdecentralizowanych usług. Większość usług nie mogłoby powstać bez istnienia zaufanej strony trzeciej np. firmy, albo organizacji, która zarządzałaby usługą i dbała o bezpieczeństwo i prywatność. Rządy wraz ze wzrostem znaczenia sieci wprowadzały kolejne regulacje które odbierały użytkownikom wolność i kłóciły się z początkową ideą otwartej nauki. Problem ten zauważył John Perry Barlow. 8 lutego 1996 r. opublikował on Deklarację Niepodległości Cyberprzestrzenii w której pisał: „w Chinach, Niemczech, Francji, Rosji, Singapurze, Włoszech oraz Stanach Zjednoczonych próbujecie pokonać wirusa wolności wznosząc bramy na wejściach do Cyberprzestrzeni. Może Wam się udać powstrzymać tę zarazę na chwilkę, ale wasze blokady staną się bezwartościowe w cyfrowym świecie wypełnionym przenoszącymi bity mediami”4

W 2002 roku podczas konferencji poświęconej otwartoźródłowemu oprogramowaniu, Richard Stallman, twórca ruchu wolnego oprogramowania (GNU), słowami: „geekowie lubią myśleć, że mogą ignorować politykę, możesz zostawić politykę w spokoju, ale polityka nie pozostawi cię w spokoju”5 zaznaczył, że rządy nie pozwolą na działanie systemów które są poza systemem regulacyjnym. D. Barney w Społeczeństwie sieci: napisał, że technologie cyfrowe stały się niezastąpione w sprawowaniu kontroli i doprowadziły do rozpowszechnienia „systemów prywatnego i państwowego nadzoru”6. Jak zauważa W. Mougayr, sieć internetowa: „została zablokowana przez nadmiar centralnych wąskich gardeł, ale także to, że organy regulacyjne nadal centralizują działania kontrolne w celu obniżenia ryzyka, podczas gdy tak naprawdę należałoby przeprowadzać proces odwrotny”7

Rozwój w dziedzinie kryptografii umożliwił powrót do idei otwartej nauki i decentralizacji usług. Przewidywania twórców protokołu HTTP i Miltona Friedmana zrealizowały się pod koniec 2008 roku, kiedy w odpowiedzi na kryzys finansowy, Satoshi Nakamoto zaproponował działający w rozproszonej sieci system przesyłu wartości – Bitcoin. Nowy, odmienny do bankowego, model prywatności, który umożliwił zachowanie anonimowości przy dokonywaniu transakcji, był brakującym elementem w gospodarce cyberprzestrzenii. 

Sieć rozproszona (P2P), różni się od sieci zdecentralizowanej tym, że nie wymaga do swojego działania punktów dostępowych, użytkownicy sieci komunikują się bezpośrednio pomiędzy sobą. Bitcoin wykorzystał kryptografię krzywych eliptycznuych i funkcje hashujące, dzięki którym transakcje mogły być zebrane w zabezpieczone kryptograficznie grupy (bloki). Kolejne bloki danych powiązane są ze sobą tworząc łańcuch. Z tego powodu technologia stojąca u podstaw działania Bitcoina zyskała nazwę blockchain. Blockchain jest więc rodzajem bazy danych, w której informacje mogą zostać zapisane, jednakże nie ma możliwości ich usunięcia lub modyfikacji. Co za tym idzie blockchain pozwala na tworzenie w sieci zaufanych i bezpiecznych systemów, które do działania nie wymagają obecności zaufanej strony trzeciej. D. Barney słusznie zauważa, że: „sieciowe rządzenie jest bardziej skuteczne, bardziej inkluzywne, bardziej elastyczne niż rządzenie oparte na scentralizowanych, hierarchicznych instytucjach państwowych oraz bardziej zdolne do optymalizowania dzielenia się wiedzą, procesu podejmowania decyzji, tworzenia porozumień oraz działania w odpowiedzi na zmieniające się warunki w różnych sytuacjach”8. Rozwój społeczeństwa sieciowego wydaje się być naturalnym elementem rozwoju. Współpraca bowiem daje więcej korzyści niż rywalizacja.

Mougayar pisze o rosnących możliwościach i zniesieniu dotychczasowych ograniczeń: „to nie komunizm ani jakiś rodzaj fantastyki w stylu cyberpunk. Decentralizacja wzmacnia kapitalizm, bo wprowadza nowe warstwy do obszarów tworzenia pracy i wartości […] Być może łańcuch bloków doprowadzi nas do zrealizowania wcale nie nazbyt utopijnej wizji laureata Nagrody Nobla, ekonomisty i filozofa Friedricha Hayeka, który uważał, że sposobem na sprawną gospodarkę – czy też sprawne społeczeństwo – jest decentralizacja, i zapewnia, że zdecentralizowana gospodarka jest odzwierciedleniem rozproszonego charakteru informacji funkcjonujących w obiegu społecznym”9.

Zdecentralizowany charakter nie dotyczy jedynie technologii, ale również stojącej za nim społeczności. We wczesnych etapach internetu byli to hackerzy, cyberpunki, libertarianie i zwykli ludzie. Podobnie miało miejsce w przypadku Bitcoina. Podobnie jak z Internet, Bitcoin również zyskał własną deklarację niepodległości. Zana w środowisku libertariańskim Julia Tourianski napisała w deklaracji: „Bitcoin jest nie tylko walutą, dobrem, czy ułatwieniem. Tak samo, jak internet zwrócił ludziom informację, Bitcoin nada im finansową wolność. To jednak dopiero pierwszy krok. Nastąpi zmiana struktury przedsiębiorstwa, sposobu interakcji, w sposobie, w jakim wyrażamy opinie i w sposobie zasilania naszych działań”10. Nowy typ bazy danych jaką jest blockchain został zaadoptowany przez inne branże, otwierając nową erę gospodarki cyfrowej.

Kryptoekonomia, bądź też kryptogospodarka jest jedną z nowych dziedzin badań, które powstały za sprawą Bitcoina i technologii blockchain. Kryptoekonomia została zdefiniowana przez Vitalika Buterina jako nauka łącząca matematykę, kryptografię, ekonomię i teorię gier. Jest ona kolejnym etapem ewolucji internetu. Funkcja płatnicza jest tylko jedną z wielu możliwości wykorzystania tej technologii. W praktyce znalazła ona zastosowanie w wielu dziedzinach i odgrywa znaczącą rolę w cyfrowej gospodarce. CBInsights wymienia 58 dziedzin, w których blockchain znajduje zastosowanie, są to między innymi programy lojalnościowe, reklama cyfrowa, rynek nieruchomości, zwiększenie bezpieczeństwa infrastruktury krytycznej, ride sharing, cloud computing, IoT, zarządzanie biznesem, zarządzanie kapitałem ludzkim, druk 3D, branża muzyczna, rybołówstwo, gry komputerowe, podróże, rolnictwo, hazard, farmacja, rynek konopii, księgowość, budownictwo, usługi pocztowe, czy rynek sztuki11.  Przykładowo na rynku sztuki, łatwiejsze staje się weryfikowane autentyczności dzieła, którego certyfikat autentyczności opiera się na blockchainie. Zastosowania blockchaina w łańcuchach dostaw, energetyce, systemach wyborczych, inteligentnych miastach, cyfrowej tożsamości i służbie zdrowia,

Jednak podobnie jak miało to miejsce w przypadku Internetu, blockchain zaoferował wiele fascynujących możliwości sprzyjających poprawie jakości życia, indywidualizmowi i ochronie własności prywatnej. Z drugiej strony technologia ta jest przejmowana przez rządy, korporacje i banki, które przekształcają ją we własnym interesie, który nie zawsze idzie w parze z dobrem społecznym. 

Niel Postman przywołuje historię Platona o Tamuzie, który pouczał, że technika: „zmienia definicje ‘wolności’, ‘prawdy’, ‘inteligencji’, ‘faktu’, ‘mądrości’, ‘pamięci’, ‘historii’”12.  Jak zauważa D. Cohen: „ewolucja przedsiębiorstwa w epoce cyfryzacji nie została narzucona po prostu przez informatykę, podobnie jak elektryczność sama z siebie nie stworzyła konieczności pracy taśmowej. Innowacje organizacyjne rozpoczęły się jeszcze przed pojawieniem się internetu”13.

Deutsche Bank w swojej analizie zwraca uwagę na problem utraty prywatności i nowych technologii, nie dostrzegają jednak zagrożenia dla wolności: „wolność ma także drugi składnik, a mianowicie możliwości. Przykładowo, łatwo jest powiedzieć komuś, że jest wolny i może grać na pianinie, ponieważ nie istnieje przepis, który by tego zabraniał. Niemniej jeżeli ktoś nie ma środków ani dostępu do pianina, to oczywiście nie ma wolności, aby na nim grać”14.

Technologia blockchain co prawda może być wykorzystana przez rządy w celu przeciwnym niż ten, który przyświecał jej twórcy, jednak społeczeństwo również zyskało dzięki niej nowe możliwości sprzeciwu, „łańcuch bloków sprzyja zapewnianiu większej równowagi i umożliwia jej rozprzestrzenianie się”.15

Autor: Mateico
___

1 https://internetat50.com/references/Licklider_Taylor_The-Computer-As-A-Communications-Device.pdf s. 27.
2 R. C. Merkle, Protocols for Public Key Cryptosystems, IEEE Symposium on Security and Privacy, Oakland 1980
3 M. Friedman, in: YouTube, available at: https://www.youtube.com/watch?v=6MnQJFEVY7s
4 https://cyfrowaekonomia.pl/deklaracja-niepodleglosci-cyberprzestrzeni
5 R. Stallman, O’Reilly Open Source Conference: Day 3, 26.07.2002, available at: www.apacheweek.com
6 D. Barney, Społeczeństwo sieci, Wydawnictwo Sic!, Warszawa 2008, p. 81.
7 W. Mougayar, Blockchain w biznesie. Możliwości i zastosowania łańcucha bloków, Wydawnictwo Helion, Gliwice 2019, p. 174.
8 D. Barney, Społeczeństwo sieci, Wydawnictwo Sic!, Warszawa 2008, p. 161.
9 W. Mougayar, Blockchain w biznesie. Możliwości i zastosowania łańcucha bloków, Wydawnictwo Helion, Gliwice 2019, p. 172.
10 J. Tourianski, The Declaration Of Bitcoin’s Independence, source: https://bitcoinmagazine.com/articles/declaration-bitcoins-independence-1400096375
11 https://www.cbinsights.com/research/industries-disrupted-blockchain/
12 N. Postman, Technopol. Triumf techniki nad kulturą, Wydawnictwo Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1995, p. 17.
13 D. Cohen, W niewoli wzrostu, Wydawnictwo Nieoczywiste, Piaseczno 2016, p. 152
14 Deutsche Bank Research, Życie po covid-19, source: https://www.db.com/poland/docs/DB_konzept_Zycie_po_covid-19.pdf. s. 77
15 W. Mougayar, Blockchain w biznesie. Możliwości i zastosowania łańcucha bloków, Wydawnictwo Helion, Gliwice 2019, p. 174.